"Bir piyango çekilişinde 1 000 000 insan arasından elbette birine piyango vuracaktır. O kişiye piyango vurma olasılığı 1/1 000 000 ise o kişi bunun ardında bilinç mi arayacaktır? Piyangonun ona çıkması hassas ayarlı veya planlanmış bir şey değildir." itirazı pek rastlamadığım ama değinmeyi uygun bulduğum bir şeydir. Piyangonun sadece bir bilet alan birisine çıkma ihtimali milyonda bir olsa da piyangonun herhangi birisine çıkma olasılığı 1'dir yani kesin olması beklenendir. Big bang sonucunda oluşan durumlarda da evrenin canlılığı oluşturacak veya oluşturmayacak şekilde oluşma ihtimali 1'dir. Bahsedilmesi gereken diğer şey ise birbirine yakın olasılıklar her ne kadar çok küçük olsalar da ihtimalleri birbirlerine yakın olduğundan birisinin çıkma olasılığında herhangi bir ayar aramamak doğru olacağıdır. 4 000 000 000 havuz bulunan bir alana gökyüzünden rastgele bir top havuzların dışına düşmeyecek şekilde bırakılıyor. Bu topun herhangi bir havuza düşme ihtimali 1'dir. İlk havuza düşme ihtimali 1/4 000 000 000'dır. Bu durumlarda da herhangi bir hassas ayar aramak doğru değildir. Ancak örneklerin verildiği durumla hassas ayarlar arasında kurulan bağda bir hata vardır. Olasılık olarak çok düşük ve olasılıktan bağımsız ve belirtili bir hedefin varlığına belirtili komplekslik denir. Belirtili komplekslikte kilit kısım anlamlı, belirtilmiş bir varlığın bağımsız olarak var olmasıdır. Bunun örneği şudur. Verilen ilk piyango örneğinden gidersek bu çekiliş Türkiye'de yapılmış olsun ve Amerika'dan gelen William Walker adlı birisi Türkiye'de hiç kimse bu ismi taşımadığından isim olarak tek olsun. Piyangonun herhangi birisine çıkma olasılığı 1'dir ama ismi William Walker olan birisine çıkma ihtimali 1/1 000 000'dur ve burada hassas ayardan söz edilebilir. Bu örneği seçilmiş ve bağımsız olay açısından şu daha şekilde açıklar. Yine bir piyango çekilişi var ve bilet, boyu 2.15 kilosu da 360 kg olan birisi dışında herhangi birisine çıkarsa tüm para yakılacak. Verilen şartların çok istisna ve zor bulunan olması burada önemli husustur. Bu şartları karşılayan sadece bir kişi olduğunu düşünelim. Bu adama bilet çıkarsa paralar yakılmayacaktır. 1/1 000 000 olasılık işte bu adama çıkarsa hassas ayarlı ve önceden bunun planlanmış olduğunu gösterir. Olasılıkların birbirine aynı veya yakın olduğu zaman bir kıyas yapılmasının pek mümkün olmadığını söyledim. Belirtili komplekslik işin içine girdiğinde tüm normal ve basit(karşı) olasılıklar toplanır ve aradaki fark net olarak ortaya çıkar, bu şekilde kıyas yapılır. Örneklerden gidersek William Walker'a para çıkmama olasılığı 999 999/1 000 000 iken çıkma olasılığı 1/1 000 000'dur. Aynı şekilde paranın yanma ve yanmama olasılıkları da böyledir. Bu olasılıklar arasında uçurum derecesinde fark vardır ve kıyas yapılabilir. Evrenin oluşumuna dönersek yukarıda big bang'in evrende canlılığı oluşturacak veya tersi şekilde olma ihtimalini 1 vermiştim. Burada seçilmiş kompleks olay canlılığın oluşmasıdır. Bağımsız, anlamlı, diğer durumlardan farklı ve kompleks(çok düşük ihtimalle kendinden oluşma)'tir. Hassas ayar örneklerine fazla değinmeden birkaç örnekle açıklayabiliriz. Evrenin başlangıçtaki entropisinin düzenlenmesi Roger Penrose tarafından 1/10^10^123 olarak hesaplanmıştır. Big bang tamamen kara delikleri oluşturup evreni canlılığa uygun olmayan bir yer haline de getirebilirdi. Maddenin homojen ve hassas dağıtılması ihtimali de 1/10^10^30'dir. Bunlar hassas ayarlarla ilgili ilk yazıda değindiğim ve kaynaklarını verdiğim şeyler. Yazının konusu da zaten hassas ayarların hesaplanması değil. İnternette veya başka yerlerde bir sürü hassas ayar örneklerine ulaşabilirsiniz. İlk yazımda embesile anlatır gibi anlattığım şey aslında zayıf antropik ilkenin mantık hatalarıydı ve varlığı zorunlu olmayan gözlemcinin gözlemciden bağımsız olan hassas ayarları etkilediği gibi bir sonucun hatasını koyan, bu şekilde bir cümleyle özetlenebilen bir yazıydı. Yukarıda verdiğim hassas ayar örnekleri canlılığın oluşumu gibi bir belirtili ve bağımsız durumu ele aldığından örnek verecek olursak 10^10^123 - 1/10^10^10^123 sayısı canlılığın oluşmaması ihtimaliyken diğer 1'lik kısım canlılığın oluşması ihtimalidir ve bu durumda planlanan, hassas olarak ayarlanan bilinçli bir süreçten bahsetmek mümkündür. Son olarak belirtili komplekse kuantum teorisinin veya başka başarılı matematiksel formüllerin de verilebileceğini söylemek istiyorum. Kuantum teorisi ilk ortaya atıldığı zamanlarda ne kadar şüpheyle yaklaşılsa da birçok teknolojik aletin geliştirilmesinde rol oynamıştır. Herhangi bir matematiksel bir formülle ham maddelerden çeşitli biçimler oluşturulabilir. Ancak işlevsiz hurda yığınlarıdır. Kuantum teorisi veya başka bir başarılı teoriyi ele aldığımızda bunlar işlevli hurda olmayan tasarım harikası ürünler ortaya çıkarabilmektedirler.
